Ang cholera, isang malalang sakit na pagtatae. Ito ay sanhi ng Vibrio cholerae bacteria at pangunahing kumakalat sa pamamagitan ng kontaminadong tubig at pagkain.
Ang artikulong ito ay naglalayong magbigay ng komprehensibong pangkalahatang-ideya ng kolera, mga sanhi, sintomas, paggamot, pag-iwas, at kaugnayan nito sa modernong mundo.
Kahulugan ng Cholera
Ang cholera ay isang talamak na impeksyon sa bituka na nailalarawan sa pamamagitan ng labis na matubig na pagtatae, pagsusuka, at dehydration. Ito ay sanhi ng ilang mga strain ng bacterium Vibrio cholerae, lalo na ang serogroups O1 at O139. Ang mga paglaganap ng kolera ay naganap sa buong kasaysayan, na nagdulot ng malaking morbidity at mortalidad.
Maaaring magkaroon ng cholera ang isang tao sa pamamagitan ng pag-inom ng kontaminadong tubig o di kaya ay makuha sa mga pagkaing hinugasan gamit ang kontaminadong tubig.
Iba ang cholera kumpara sa karaniwang pagtatae. Sa katunayan, ito ay isang malalang sakit na maaaring magdulot ng kamatayan kahit sa loob lamang ng ilang oras matapos magkaroon nito.
Saan nakukuha ang cholera?
A. Vibrio cholerae bacteria
Ang Vibrio cholerae bacterium, partikular ang toxigenic strains, ay responsable sa pagdudulot ng cholera. Ang mga bacteria na ito ay pangunahing matatagpuan sa mga pinagmumulan ng tubig na kontaminadong dumi at maaaring mabuhay sa kapaligiran, lalo na sa maalat na tubig at mga estero.
B. Pagkahawa sa pamamagitan ng kontaminadong tubig at pagkain
Ang cholera ay pangunahing naipapasa sa pamamagitan ng pagkonsumo ng kontaminadong tubig o pagkain. Kapag ang mga nahawaang indibidwal ay dumumi, ang bacteria ay maaaring magcontaminate ng mga water sources na humahantong sa pagkalat ng sakit sa iba na nakainom ng kontaminadong tubig o nakakonsumo ng kontaminadong pagkain.
Nagkakaroon ng ganitong impeksyon kapag ang kinonsumo ay naapektuhan ng dumi ng taong mayroon ding impeksyon. Ang karaniwang sources nito ay:
- Maduming water supply;
- Yelo na gawa sa tubig gripo;
- Pagkain at inumin na inilalako sa kalsada;
- Hindi maayos na paghuhugas ng prutas at gulay;
- Mga gulay na lumaki sa kontaminadong tubig na may dumi ng tao; o
- Isda o seafood na hindi maayos ang pagkakaluto.
Incubation Period
Pagkatapos ng exposure sa bacterium, ang incubation period para sa cholera ay maaaring mula sa ilang oras hanggang limang araw. Karamihan sa mga kaso ay nagkakaroon ng mga sintomas sa loob ng dalawa hanggang tatlong araw.
Sintomas ng Cholera
Mga Sintomas at Palatandaan ng Cholera:
- Intense Diarrhea: Ang pangunahing sintomas ng cholera ay malalang pagtatae. Ang dumi na lumalabas ay malabnaw at marami, na maaaring magdulot ng matinding pagkawala ng tubig at elektrolyto sa katawan.
- Dehydration: Dahil sa malalang pagtatae, ang pasyente ay maaaring mawalan ng maraming tubig at mga mahahalagang kemikal sa katawan. Ito ay nagdudulot ng panghihina, uhaw, tuyong bibig at balat, pagkahilo, at mababang presyon ng dugo.
- Sunken Eyes: Ang mga mata ng isang taong may cholera ay maaaring magmukhang nalulubog o nagsisikip dahil sa kawalan ng sapat na kahalumigmigan sa katawan.
- Extreme Thirst: Ang sobrang uhaw ay isa pang karaniwang palatandaan ng cholera. Ang katawan ay naghahangad ng dagdag na tubig dahil sa malawakang pagkawala nito sa pamamagitan ng pagtatae.
- Rapid Heart Rate: Dahil sa dehydration, ang puso ay maaaring kumumpas ng mas mabilis upang subukan na mapalakas ang sirkulasyon ng dugo at maibalik ang nawalang kahalumigmigan sa katawan.
- Muscle Cramps: Maaaring maranasan ng pasyente ang pagkausli o paninigas ng mga kalamnan, partikular sa mga binti at braso, dahil sa kakulangan ng tamang balanse ng elektrolyto sa katawan.
- Nausea and Vomiting: Ang pagsusuka ay maaaring maganap sa ilang mga kaso ng cholera. Ito ay maaaring maging resulta ng impeksyon sa sistema ng gastrointestinal at panghihina dulot ng dehydration.
- Fever: Sa ilang mga kaso ng cholera, ang lagnat ay maaaring umiral. Gayunpaman, ang lagnat ay karaniwang hindi gaanong mataas at hindi isang pangunahing palatandaan ng sakit na ito.
Mahalagang tandaan na hindi lahat ng mga taong nahawaan ng Vibrio cholerae ay magkakaroon ng malubhang sintomas. May mga taong maaaring maging mga carrier ng bacteria na hindi nagpapakita ng anumang palatandaan ng sakit ngunit maaaring magkalat pa rin nito sa iba.
Ayon sa mga doktor, ang dumi ng mga pasyenteng may cholera ay masyadong matubig at naihahalintulad sa pinaghugasan ng bigas. Maaaring mayroon din itong malansang amoy. Bukod dito, kapag hindi nalunasan agad ang kondisyon, ang pasyente ay maaaring magtae ng 10 hanggang 20 litro ng dumi.
Dahil sa labis na pagtatae ang naidudulot ng cholera, natagurian ang kondisyong ito bilang “blue death” sapagkat ang balat ng pasyente ay nagiging mangasul-ngasul na dulot ng labis na panghihina.
Gamot at Lunas sa Cholera
A. Rehydration therapy
Ang pundasyon ng paggamot sa cholera ay rehydration therapy, na naglalayong ibalik ang balanse ng likido at electrolyte sa katawan. Ang oral rehydration solution (ORS) ay ang prefereed na paraan para sa banayad hanggang katamtamang mga kaso, dahil maaari itong ibigay kahit na sa mga setting na limitado ang mapagkukunan.
Oral rehydration solution (ORS)
Ang ORS ay pinaghalong mga asin at glucose na tumutulong sa pagpapalit ng mga likido at electrolyte na nawala sa panahon ng pagtatae. Ito ay isang simple at cost-effective na solusyon na maaaring ihanda nang lokal o makuha sa pre-packaged form.
Ang Oral Rehydration Solution (ORS) ay madalas na mabibili sa mga parmasya kahit walang reseta. Ito ay isang uri ng powder na nakalagay sa maliit na pakete. Ito ay hinahalo sa mainit o hindi malamig na tubig. Maaari rin tayong gumawa ng ating sariling ORS. Maghanda ng isang litrong malinis na tubig. Haluan ito ng 6 na kutsaritang asukal at kalahating kutsaritang asin. Ang dami ng pag-inom ng ORS ay nakasalalay sa kalubhaan ng kondisyon. Maaaring uminom nito ng 1-3 beses sa isang araw.
Pagpapalit ng intravenous fluid
Ang mga malubhang kaso ng cholera ay nangangailangan ng intravenous fluid replacement upang mabilis na maitama ang dehydration at maiwasan ang mga komplikasyon. Ang mga intravenous fluid na naglalaman ng balanseng electrolytes ay ibinibigay upang patatagin ang kondisyon ng pasyente.
B. Antibiotics para sa malalang kaso
Sa mga malubhang kaso ng cholera, ang mga antibiotic tulad ng doxycycline o azithromycin ay ginagamit upang bawasan ang tagal at kalubhaan ng mga sintomas. Ang mga antibiotic ay partikular na mahalaga para sa mga pasyente na may matinding dehydration, dahil maaari nilang mapabilis ang paggaling at maiwasan ang mga komplikasyon.
C. Zinc supplementation
Ang zinc supplementation ay inirerekomenda para sa mga pasyente ng cholera, partikular na sa mga bata, dahil ito ay ipinapakita upang mabawasan ang tagal at kalubhaan ng sakit. Tinutulungan ng zinc na palakasin ang immune system at tumutulong sa recovery.
Pag-iwas at Pagkontrol sa Cholera
A. Mga kasanayan sa ligtas na tubig at kalinisan
Siguraduhing malinis ang tubig na iniinom. Ang pagtiyak sa ligtas na inuming tubig at pinahusay na mga pasilidad sa kalinisan ay mahalaga para sa pag-iwas sa cholera.
Siguraduhing laging maghugas ng kamay pagkatapos pumasok sa banyo at bago kumain. Hugasan ng wasto ang mga prutas at gulay gamit ang malinis na tubig, Kumain ng mga pagkaing naluto ng maayos, at itapon ang mga basura sa wastong pagtapunan.
B. Pagbabakuna laban sa cholera
Ang mga oral cholera vaccine ay binuo at magagamit sa mga lugar na madaling kapitan ng kolera. Ang mga bakunang ito ay nagbibigay ng ilang antas ng proteksyon laban sa sakit at maaaring makatulong na mabawasan ang kalubhaan ng mga paglaganap.
C. Mga hakbang sa kalusugan ng publiko sa panahon ng paglaganap
Sa panahon ng paglaganap ng cholera, ang mga hakbang sa kalusugan ng publiko tulad ng maagang pagtuklas, paghihiwalay ng mga nahawaang indibidwal, pagsubaybay sa pakikipag-ugnay, at mga kampanya sa edukasyon sa kalusugan ay may mahalagang papel sa pagpigil sa pagkalat ng sakit. Ang mabilis na pagtugon at koordinasyon sa pagitan ng mga awtoridad sa kalusugan at mga komunidad ay mahalaga.
Conclusion
Ang kolera ay nananatiling isang makabuluhang hamon sa kalusugan sa buong mundo, lalo na sa mga rehiyon na may hindi sapat na access sa malinis na tubig at sanitasyon.
Ang pag-unawa sa mga sanhi, sintomas, paggamot, at mga diskarte sa pag-iwas para sa kolera ay mahalaga sa pagpapagaan ng epekto nito.
Sa pamamagitan ng pagbibigay-priyoridad sa mga pamumuhunan sa imprastraktura ng pampublikong kalusugan at pagpapatupad ng mga komprehensibong hakbang sa pag-iwas at pagkontrol, maaari nating sikaping bawasan ang pasanin ng kolera at mapabuti ang kapakanan ng mga mahihinang populasyon sa buong mundo.