Ang diabetes mellitus ay isang pangkaraniwang sakit na nakakaapekto sa kung paano ginagamit ng katawan ang asukal sa dugo (glucose).
Ang glucose ay isang mahalagang pinagkukunan ng enerhiya para sa mga selula na bumubuo sa mga kalamnan at mga tisyu.
Ito rin ang pangunahing pinagkukunan ng fuel ng utak. Ang pangunahing sanhi ng diabetes ay nag-iiba-iba sa bawat uri.
Ngunit anuman ang uri ng diabetes na meron ka, maaari itong magdulot ng labis na asukal sa dugo. Masyadong maraming asukal sa dugo ay maaaring magdulot ng seryosong mga problema sa kalusugan.
Tatlong uri ng Diabetes
Type I Diabetes:
Sa Type I Diabetes ang pancreas o ang organ ng katawan na gumagawa ng insulin ay sira o kulang.
Dahil dito, hindi natatangap ng katawan ang sapat na dami ng insulin na maaaring magdulot ng komplikasyon sa puso at bato. Mas karaniwan ito sa nakababata pero nakukuha din ito ng mga matatanda.
Type II Diabetes:
May kakayahan ang katawan na gumawa ng insulin ngunit ang dami ay hindi sapat o hindi kayang gamitin ng maayos.
Maaring magkaroon ng malubhang komplikasyon ang Type II kung hindi ito maagapan. Karaniwan ang sakit na ito sa mga nakakatand edad 40 pataas ngunit pwede rin itong makuha ng mga nakababata.
Gestational Diabetes:
Maaaring makuha ito ng mga buntis habang nagdadalang tao na may mataas na blood sugar level. Tumataas ang insulin resistance habang buntis ang pasyente. Dahil dito hindi nakukuha ng pasyente ang kailangang sustansya para sa panganganak.
Ang pinaka-karaniwang paggamot sa type 1 ay ang insulin replacement therapy (insulin injections), habang ang mga anti-diabetic na gamot (tulad ng metformin at semaglutide) at mga pagbabago sa pamumuhay ay maaaring gamitin upang pamahalaan ang type 2.
Ang gestational diabetes, isang anyo na lumilitaw sa panahon ng pagbubuntis sa ilang mga kababaihan, ay karaniwang nawawala pagkatapos manganak.
Ang mga sintomas ng diabetes ay depende sa kung gaano kataas ang iyong asukal sa dugo. Ang ilang mga tao, lalo na kung sila ay may prediabetes, gestational diabetes o type 2 diabetes, ay maaaring walang mga sintomas.
Sa type 1 diabetes, ang mga sintomas ay karaniwang biglaang lumalabas pagkatapos ng isang pre-clinical na yugto, habang ang type 2 ay may mas banayad na pagsisimula; ang mga pasyente ay maaaring manatiling walang sintomas sa loob ng maraming taon.
Mga Sintomas Ng Diabetes
May iba’t ibang sintomas ang nararanasan kapag ikaw ay may Diabetes. Karamihan sa mga ito ang inaakalang normal lang kaya ugaliing magpa chekup kung kayo ay nakararanas ng alinman sa mga sumusunod:
- Pagkauhaw nang higit sa karaniwan.
- Madalas na pag-ihi.
- Pagbaba ng timbang nang hindi sinasadya.
- Pagkakaroon ng ketones sa ihi. Ang ketones ay isang produkto ng pagkasira ng kalamnan at taba na nangyayari kapag walang sapat na insulin na magagamit.
- Pagkapagod at kahinaan.
- Pagkairita o pagkakaroon ng iba pang mga pagbabago sa mood.
- Pagkabulol ng paningin.
- Pagkakaroon ng mabagal na paggaling na mga sugat.
- Pagkakaroon ng maraming impeksyon, tulad ng sa gilagid, balat at vaginal na impeksyon.
Paano malalaman kung mataas ang blood sugar?
Ang ilang mga paraan kung paano malalaman kung mataas ang blood sugar mo ay ang mga sumusunod:
Gamitin ang isang fingertip glucose meter, na isang device na nagsusukat ng lebel ng glucose sa iyong dugo sa pamamagitan ng pagtusok ng isang daliri at paglalagay ng dugo sa isang test strip. Makakakuha ka ng real-time na resulta sa loob ng ilang sandali.
Gamitin ang isang continuous glucose monitor, na isang device na naglalagay ng isang sensor sa ilalim ng iyong balat na nagpapadala ng data sa isang receiver o insulin pump. Makakakuha ka ng mga sukat ng glucose sa dugo anumang oras na kailangan mo at makikita ang mga trend at alerto.
Magpa-test ng hemoglobin A1c, na isang pagsusuri na nagsusukat ng average na lebel ng glucose sa iyong dugo sa loob ng tatlong buwan. Makakakuha ka ng isang percentage na nagsasabi kung gaano kahusay na nakokontrol ang iyong diabetes.
Magmasid ng mga sintomas ng mataas na blood sugar, tulad ng madalas na pag-ihi, pagkauhaw, pagkapagod, pagbaba ng timbang, pagkabulol ng paningin, at mabagal na paggaling ng mga sugat. Kung mayroon kang mga sintomas na ito, dapat kang magpatingin sa iyong doktor upang makakuha ng tamang diagnosis at paggamot.
Ang diabetes ay maaaring masuri sa pamamagitan ng pagsusuri ng asukal sa dugo, hemoglobin A1c, o oral glucose tolerance test.
Gamot at Lunas sa Diabetes
Ang Diabetes ay isang pang matagalan na sakit ngunit pwede ka pa rin mamuhay ng normal sa tulong ng gamot at malusog na pamumuhay:
- Insulin- Iba’t ibang insulin ang maaring ireseta ng iyong doktor depende sa iyong kondisyon. May mga insulin na rapid-acting, short-acting,long-acting, intermediate-acting at ang pre-mixed.
- Metformin- Metformin ang karaniwang binibigay sa mga bagong kaso ng diabetes. Ang dami nito ay ayon sa blood sugar level.
- Tamang pagkain- umiwas sa mga pagkaing matataas ang sugar content at matatabang karne. Kumain ng sugar free breas, prutas at mga gulay.
- Ehersisyo- Nakakababa ng blood sugar level ang pag eehersisyo. Maglaan ng 30 minutes hanggang isang oras araw-araw ang pagtakbo,paglalakad pagsayaw at aerobics exercise.
Ang paggamot ay nakasalalay sa uri at kalubhaan ng sakit, ngunit karaniwang kinabibilangan ng pagkontrol sa asukal sa dugo, pag-iwas sa mga komplikasyon, at pagpapanatili ng isang malusog na pamumuhay.
Pagkaing dapat iwasan pag may Diabetes
Ang mga pagkain na dapat iwasan ng may diabetes ay ang mga sumusunod:
- Mga pagkain na mataas sa asukal, tulad ng matatamis na inumin, kendi, cake, ice cream, at iba pang mga dessert. Ang mga pagkain na ito ay nagpapataas ng lebel ng blood sugar nang mabilis at maaaring magdulot ng hyperglycemia o labis na asukal sa dugo.
- Mga pagkain na mataas sa taba, lalo na ang saturated fat at trans fat, tulad ng mantika, butter, cheese, bacon, chicharon, at iba pang mga processed meat. Ang mga pagkain na ito ay nagpapataas ng lebel ng cholesterol at maaaring magdulot ng atherosclerosis o pagbara ng mga ugat. Ito ay maaaring magdulot ng sakit sa puso at stroke, na mga komplikasyon ng diabetes.
- Mga pagkain na mataas sa sodium, tulad ng asin, toyo, patis, bagoong, at iba pang mga maalat na sawsawan. Ang mga pagkain na ito ay nagpapataas ng lebel ng blood pressure at maaaring magdulot ng hypertension, na isa pang komplikasyon ng diabetes.
- Mga pagkain na mataas sa glycemic index, tulad ng puting kanin, puting tinapay, pasta, patatas, at iba pang mga refined carbohydrates. Ang mga pagkain na ito ay nagiging glucose nang mabilis sa katawan at maaaring magpataas ng lebel ng blood sugar. Mas mainam na pumili ng mga pagkain na may mababang glycemic index, tulad ng mais, kamote, oatmeal, at iba pang mga whole grains.
- Mga pagkain na may artificial sweeteners, tulad ng aspartame, sucralose, at saccharin. Ang mga pagkain na ito ay maaaring magdulot ng mga side effects, tulad ng sakit ng ulo, pagduduwal, pagtatae, at iba pa. Hindi rin tiyak ang epekto ng mga artificial sweeteners sa lebel ng blood sugar at insulin. Mas mainam na pumili ng mga natural na sweeteners, tulad ng stevia, honey, at coconut sugar.
Ang mga pagkain na dapat iwasan ng may diabetes ay hindi lamang nakakaapekto sa lebel ng blood sugar, kundi pati na rin sa iba pang mga aspeto ng kalusugan. Ang pag-iwas sa mga pagkain na ito ay makakatulong sa pagkontrol ng diabetes at pag-iwas sa mga komplikasyon nito.
Ang diabetes ay isang sakit na kailangan ng patuloy na pangangalaga at pagsubaybay. Kung ikaw ay may diabetes o may mga sintomas nito, makipag-ugnay sa iyong doktor upang makakuha ng tamang diagnosis at paggamot. Ang mas maagang masuri ang kondisyon, mas maaga ang maaaring magsimula ang paggamot.