Ang buni, o ringworm sa Ingles, ay isang sakit sa balat na dulot ng mga fungi. Ang buni ay nakikilala sa pamamagitan ng mga pabilog na pulang rashes na lumalaki at kumakalat sa iba’t ibang bahagi ng katawan. Ang buni ay hindi isang uri ng uod, ngunit ito ay nakahahawa at maaaring makasama sa kalusugan ng balat. Sa artikulong ito, alamin natin ang mga sanhi, sintomas, uri, at paggamot ng buni.
Ang buni ay maaaring makuha sa iba’t ibang paraan, tulad ng:
- Pagkontak sa isang taong may buni o sa kaniyang mga gamit na nahawahan na rin ng buni.
- Pagkontak sa isang hayop na may buni, lalo na sa mga alagang hayop sa bahay o sa mga baka sa bukid.
- Pagkontak sa isang bagay na may buni, tulad ng suklay, kumot, kama, o damit.
- Pagkontak sa isang lupa na may buni, na maaaring manatili ang fungi na nagdudulot ng buni.
Ang mga sintomas ng buni ay maaaring mag-iba-iba sa bawat tao, ngunit ang pinakakaraniwan ay ang mga sumusunod:
- Pagkakaroon ng makaliskis na bilog na rash sa apektadong bahagi ng balat.
- Matinding pangangati sa rash o sa paligid nito.
- Pagkakaroon ng mapupulang bumps sa rash o sa paligid nito.
- Pagkakaroon ng bilog na rashes na nagpapatong-patong at nakausli ng kaunti.
- Pagkakaroon ng irritation o pamumula sa balat.
Ang buni ay maaaring magkaroon ng iba’t ibang uri, depende sa bahagi ng katawan na nahawahan nito. Ang ilan sa mga uri ng buni ay ang mga sumusunod:
- Buni sa anit (tinea capitis). Ito ay nakakaapekto sa buhok at anit, na maaaring magdulot ng pagkakalbo, pagkakaroon ng bukol, o pagkakaroon ng nana sa anit.
- Buni sa katawan (tinea corporis). Ito ay nakakaapekto sa iba’t ibang bahagi ng katawan, na maaaring magdulot ng mga pabilog na rashes na lumalaki at kumakalat.
- Buni sa balbas (tinea barbae). Ito ay nakakaapekto sa balbas at mukha ng mga lalaki, na maaaring magdulot ng pamamaga, pamumula, o pagkakaroon ng nana sa balbas.
- Buni sa paa (tinea pedis o athlete’s foot). Ito ay nakakaapekto sa mga daliri at talampakan ng paa, na maaaring magdulot ng pagbabalat, pagkakaroon ng sugat, o pagkakaroon ng masamang amoy sa paa.
- Buni sa kamay (tinea manuum). Ito ay nakakaapekto sa mga daliri at palad ng kamay, na maaaring magdulot ng pagbabalat, pagkakaroon ng sugat, o pagkakaroon ng masamang amoy sa kamay.
- Buni sa kuko (tinea unguium o onychomycosis). Ito ay nakakaapekto sa mga kuko ng paa o kamay, na maaaring magdulot ng pagkaputol, pagkapilay, o pagkakaroon ng kulay sa kuko.
- Buni sa singit (tinea cruris o jock itch). Ito ay nakakaapekto sa singit, puwit, at hita, na maaaring magdulot ng pamamaga, pamumula, o pagkakaroon ng masamang amoy sa singit.
Ang pagbabago sa pamumuhay ay ang mga hakbang na ginagawa upang maiwasan ang pagkahawa o pagkalat ng buni. Ang ilan sa mga pagbabago sa pamumuhay ay ang mga sumusunod:
- Maglinis ng balat at katawan araw-araw, at gamitin ang anti-fungal na sabon o shampoo.
- Magbihis ng malinis at tuyong damit, lalo na sa mga bahagi ng katawan na madalas magpawis.
- Maglinis ng mga gamit na nahawahan ng buni, tulad ng suklay, kumot, kama, o damit.
- Iwasan ang pagkontak sa mga taong o hayop na may buni, o sa kanilang mga gamit na nahawahan ng buni.
- Iwasan ang pagkontak sa mga bagay o lupa na may buni, o magsuot ng gloves o sapatos kung kinakailangan.
- Iwasan ang pagkamot o pagkiskis ng balat na may buni, upang hindi ito lumala o kumalat.
Ang buni ay isang sakit sa balat na dulot ng mga fungi. Ang buni ay nakikilala sa pamamagitan ng mga pabilog na pulang rashes na lumalaki at kumakalat sa iba’t ibang bahagi ng katawan. Ang buni ay hindi isang uri ng uod, ngunit ito ay nakahahawa at maaaring makasama sa kalusugan ng balat.
Ang buni ay maaaring gamutin sa pamamagitan ng mga gamot at pagbabago sa pamumuhay. Kung mayroon kang mga sintomas ng buni, huwag mag-atubiling kumunsulta sa iyong doktor upang makakuha ng tamang diagnosis at lunas.