Ang Alzheimer’s disease ay isang sakit sa utak na unti-unting nasisira ang memorya at kakayahang mag-isip at, sa huli, ang kakayahang gumawa ng pinakasimpleng mga gawain.
Ito ang pinakakaraniwang uri ng dementia — isang unti-unting pagbagsak sa memorya, pag-iisip, pag-uugali at mga kasanayang panlipunan.
Ang mga pagbabagong ito ay nakakaapekto sa kakayahang mag-function ng isang tao. Tinatayang 6.5 milyong tao sa Estados Unidos na may edad na 65 taon pataas ang may Alzheimer’s disease.
Sintomas ng Alzheimer’s Disease
Ang mga sintomas ng sakit ay maaaring lumitaw pagkatapos ng edad na 60, at ang panganib ay tumataas kasabay ng edad.
Ang mga sintomas ng Alzheimer’s disease ay maaaring mag-iba-iba sa bawat tao, ngunit karaniwang mayroong tatlong pangunahing aspeto: memorya, pag-iisip at pagrereason, at paghuhusga at paggawa ng mga desisyon.
Narito ang ilang mga halimbawa ng kung paano ang sakit na ito ay nakakaapekto sa mga kakayahan ng isang tao sa mga larangang ito:
Memorya:
Ang isang taong may Alzheimer’s disease ay maaaring makalimot sa mga pangalan ng mga tao, mga lugar, o mga pangyayari.
Maaari rin silang maulit-ulit na magtanong o magsabi ng parehong bagay. Sa huli, maaari nilang hindi na makilala ang kanilang mga mahal sa buhay o ang kanilang sarili.
Pag-iisip at pagrereason:
Ang isang taong may Alzheimer’s disease ay maaaring makaranas ng kahirapan sa pagtuon, pag-unawa, o paglutas ng mga problema.
Maaari nilang mahirapan na gumamit ng mga numero, tulad ng pagbabalanse ng kanilang mga tseke o pagbabayad ng mga bayarin. Maaari rin silang makalito sa oras, petsa, o lokasyon.
Paghuhusga at paggawa ng mga desisyon:
Ang isang taong may Alzheimer’s disease ay maaaring maging hindi makatwiran o hindi makatotohanan sa kanilang mga desisyon o paghuhusga.
Maaari nilang gawin ang mga bagay na hindi ligtas o hindi angkop, tulad ng paglalakad sa labas nang walang damit o pagpapabaya sa kanilang personal na kalinisan.
Maaari rin silang maging madaling maimpluwensyahan o maloko ng ibang tao.
Ang mga sintomas ng Alzheimer’s disease ay unti-unting lumalala sa paglipas ng panahon. Kung ikaw o ang iyong mahal sa buhay ay nakakaranas ng anumang mga sintomas na ito, mahalagang makipag-ugnay sa isang doktor upang makakuha ng tamang pagsusuri at paggamot.
Sanhi ng Alzheimer’s Disease
Ang Alzheimer’s disease ay isang uri ng dementia na nagdudulot ng pagkawala ng memorya, pag-iisip, at pag-uugali. Ang mga sanhi ng sakit na ito ay hindi pa lubos na nalalaman, ngunit maaaring may kinalaman ang mga sumusunod na mga kadahilanan:
Edad
Ang edad ay ang pinakamalakas na panganib na salik para sa Alzheimer’s disease. Ang mga tao na may edad na 65 taon pataas ay mas malamang na magkaroon ng sakit na ito kaysa sa mga mas bata.
Ang porsyento ng mga taong may Alzheimer’s disease ay tumataas habang tumatanda ang isang tao.
Genes
Ang mga gene ay maaaring maglaro ng papel sa pagkakaroon ng Alzheimer’s disease. May ilang mga gene na napatunayang may kaugnayan sa sakit na ito, tulad ng apolipoprotein E (APOE) ε4, na nagpapataas ng panganib ng pagkakaroon ng Alzheimer’s disease sa mga taong mayroon nito.
May iba pang mga gene na maaaring makaapekto sa proseso ng sakit, tulad ng mga gene na may kinalaman sa pagbuo at pagtanggal ng amyloid plaques, na isa sa mga palatandaan ng Alzheimer’s disease sa utak.
Health Factors
Ang mga health at lifestyle factors ay maaari ring makatulong o makasama sa pagkakaroon ng Alzheimer’s disease.
Ang mga kondisyon na nakakaapekto sa puso at sirkulasyon ng dugo, tulad ng alta presyon, sakit sa puso, stroke, diyabetis, at obesity, ay maaaring magdulot ng pinsala sa utak at magpataas ng panganib ng Alzheimer’s disease.
Ang mga gawi na nakabubuti sa kalusugan, tulad ng regular na ehersisyo, masustansyang pagkain, sapat na tulog, pag-iwas sa paninigarilyo at sobrang pag-inom ng alak, at pagkakaroon ng aktibong buhay panlipunan at mental, ay maaaring makabawas ng panganib ng Alzheimer’s disease.
Environmental Factors
Ang mga bagay sa kapaligiran ay maaari ring makaapekto sa pagkakaroon ng Alzheimer’s disease. Ang mga pollutants, tulad ng usok, alikabok, o kemikal, ay maaaring makasama sa utak at magpataas ng panganib ng Alzheimer’s disease.
Ang mga pag-aaral ay nagpapakita na ang mga taong nakalantad sa mga pollutants ay mas malamang na magkaroon ng mga problema sa memorya at pag-iisip.
Lunas sa Alzheimer’s Disease
Sa kasalukuyan, wala pang lunas para sa Alzheimer’s disease, ngunit may mga gamot na makakatulong na maibsan ang ilan sa mga sintomas.
Ang ilan sa mga halimbawa ng mga gamot na inaprubahan ng Food and Drug Administration (FDA) ng Estados Unidos ay ang donepezil (Aricept), galantamine (Razadyne), memantine (Namenda), at rivastigmine (Exelon).
Ang mga gamot na ito ay nagtatrabaho sa pamamagitan ng pagpapabuti ng pag-andar ng mga neurotransmitter sa utak, na nakakaapekto sa memorya at pag-iisip.
Bukod sa mga gamot, may iba pang mga uri ng suporta na magagamit upang tulungan ang mga taong may Alzheimer’s na mabuhay nang mas malaya, tulad ng paggawa ng mga pagbabago sa iyong kapaligiran sa bahay upang mas madali itong magalaw at matandaan ang mga pang-araw-araw na gawain.
May mga mananaliksik din na patuloy na naghahanap ng mga bagong gamot at mga kumbinasyon ng gamot na maaaring baguhin o pigilan ang proseso ng sakit.
Ang ilan sa mga pinaka-promising na gamot sa Alzheimer’s ngayon ay ang lecanemab (Leqembi), na nagpapakita ng potensyal na mabawasan ang pag-ipon ng amyloid plaques sa utak, na isa sa mga palatandaan ng sakit.
Ang maagang pagtuklas at paggamot ay mahalaga upang mapabagal ang paglala ng sakit at mapanatili ang kalidad ng buhay.
Kung ikaw o ang iyong mahal sa buhay ay nakakaranas ng anumang mga sintomas ng Alzheimer’s, mahalagang makipag-ugnay sa isang doktor upang makakuha ng tamang pagsusuri at paggamot.