Ang mataas na kolesterol ay isang kalagayang kung saan may sobrang dami ng low-density lipoprotein (LDL) o masamang kolesterol sa dugo. Ang LDL ay nagtataglay ng taba na maaaring mag-ipon sa mga daluyan ng dugo at magdulot ng pagbabara o pagkitid ng mga ito.
Ang mataas na kolesterol ay maaaring magkaroon ng masamang epekto sa iba’t ibang bahagi ng katawan, lalo na sa puso, bituka, at utak. Ang mga taong may mataas na kolesterol ay dapat na magbago ng kanilang pamumuhay, kumain ng mas malusog na pagkain, at sumunod sa payo ng kanilang doktor upang maiwasan ang mga komplikasyon na maaaring maging sanhi ng stroke, atake sa puso, o iba pang mga sakit.
Ang artikulong ito ay maglalahad ng ilang mga impormasyon tungkol sa mga sanhi, sintomas, at pag-iwas sa mataas na kolesterol.
Sanhi ng mataas na cholesterol
Ang kolesterol ay isang uri ng lipid o taba na ginagawa ng ating katawan at kinukuha rin natin mula sa mga pagkaing ating kinakain.
Ang kolesterol ay mahalaga sa paggawa ng mga healthy cells, hormones, at vitamin D. Ngunit kung ang kolesterol sa dugo ay lumampas sa normal na antas, maaari itong magdulot ng mga problema sa ating kalusugan.
Ang normal na antas ng kolesterol sa mga nasa hustong gulang ay humigit-kumulang 200 milligrams bawat deciliter (mg/dL). Ang mataas na kolesterol naman ay humigit-kumulang 240 mg/dL at mas mataas. Ang kolesterol ay may dalawang uri: ang low-density lipoprotein (LDL) o masamang kolesterol at ang high-density lipoprotein (HDL) o mabuting kolesterol.
Ang LDL ay nagdadala ng taba mula sa atay patungo sa iba’t ibang bahagi ng katawan, habang ang HDL ay nag-aalis ng sobrang taba at nagbabalik nito sa atay.
Ang mataas na kolesterol ay maaaring maging sanhi ng ilan sa mga sumusunod na kadahilanan:
- Ang pagkain ng mga pagkaing mayaman sa saturated fat at trans fat, tulad ng mga mamantika at pritong pagkain, mantikilya, cheese, cream, at iba pang mga produktong gawa sa gatas, karne, itlog, at iba pang mga hayop na pinagmulan.
- Ang pagkakaroon ng sobrang timbang o pagiging obese, na nagpapataas ng LDL at nagpapababa ng HDL sa dugo.
- Ang kakulangan sa ehersisyo o pisikal na aktibidad, na nakakatulong sa pagpapababa ng LDL at pagpapataas ng HDL sa dugo.
- Ang pag-inom ng sobrang alak, na maaaring magpataas ng triglycerides, isang uri ng taba na kaugnay ng kolesterol.
- Ang paninigarilyo, na nagpapababa ng HDL at nagpapataas ng LDL sa dugo.
- Ang pagkakaroon ng ilang mga kondisyon na nakakaapekto sa metabolismo ng taba, tulad ng diabetes, hypothyroidism, at liver disease.
- Ang pagkakaroon ng genetic predisposition o family history ng mataas na kolesterol, na tinatawag na familial hypercholesterolemia.
Sintomas ng mataas na cholesterol
Ang mataas na kolesterol ay kadalasang walang anumang mga sintomas o palatandaan na makikita o mararamdaman ng isang tao. Ang tanging paraan upang malaman kung may mataas na kolesterol ka ay sa pamamagitan ng pagsusuri ng dugo na tinatawag na lipid profile.
Ang lipid profile ay magbibigay ng impormasyon tungkol sa antas ng LDL, HDL, triglycerides, at total cholesterol sa dugo.
Ang ilang mga tao ay maaaring makaranas ng mga sintomas na kaugnay ng mga komplikasyon ng mataas na kolesterol, tulad ng angina (sakit sa dibdib), dyspnea (hirap sa paghinga), palpitations (mabilis o irregular na tibok ng puso), at paresthesia (pamamanhid o tusok-tusok sa mga kamay o paa).
Ang mga sintomas na ito ay maaaring maging senyales ng isang malubhang problema sa puso o sirkulasyon, tulad ng coronary heart disease, heart attack, o stroke. Kung makaranas ka ng alinman sa mga ito, dapat kang magpatingin agad sa isang doktor.
Hakbang para maiwasan ang mataas na cholesterol
Ang pag-iwas sa mataas na kolesterol ay mahalaga upang maprotektahan ang iyong kalusugan at maiwasan ang mga panganib na dulot nito. Ang ilan sa mga hakbang na maaari mong gawin upang maiwasan ang mataas na kolesterol ay ang mga sumusunod:
- Kumain ng mas malusog na pagkain. Iwasan ang mga pagkaing mayaman sa saturated fat at trans fat, at pumili ng mga pagkaing mayaman sa unsaturated fat, fiber, antioxidants, at omega-3 fatty acids. Ilan sa mga halimbawa ng mga pagkaing mabuti para sa kolesterol ay ang mga gulay, prutas, nuts, seeds, oats, barley, beans, lentils, soy, fish, olive oil, at avocado.
- Mag-ehersisyo ng regular. Ang pisikal na aktibidad ay nakakatulong sa pagpapababa ng LDL at pagpapataas ng HDL sa dugo. Ito rin ay nakakatulong sa pagkontrol ng timbang, pagpapabuti ng mood, at pagpapalakas ng immune system. Ang inirerekomendang ehersisyo para sa mga taong may mataas na kolesterol ay ang moderate-intensity aerobic exercise, tulad ng brisk walking, jogging, cycling, swimming, o dancing, na dapat gawin ng hindi bababa sa 30 minuto sa limang araw sa isang linggo.
- Bawasan ang pag-inom ng alak. Ang alak ay maaaring magpataas ng triglycerides sa dugo, na maaaring magdulot ng pagtaas ng kolesterol. Ang inirerekomendang limitasyon sa pag-inom ng alak ay hindi hihigit sa isang inumin sa isang araw para sa mga babae at dalawang inumin sa isang araw para sa mga lalaki. Isang inumin ay katumbas ng 12 ounces ng beer, 5 ounces ng wine, o 1.5 ounces ng hard liquor.
- Itigil ang paninigarilyo. Ang paninigarilyo ay nagpapababa ng HDL at nagpapataas ng LDL sa dugo. Ito rin ay nagpapataas ng panganib ng mga sakit sa puso, baga, at iba pang mga organ. Ang pagtigil sa paninigarilyo ay isa sa pinakamahusay na bagay na maaari mong gawin para sa iyong kalusugan. Kung nahihirapan kang itigil ang paninigarilyo, maaari kang humingi ng tulong sa iyong doktor o sumali sa isang smoking cessation program.
- Sundin ang payo ng iyong doktor. Kung may mataas ka na kolesterol, maaaring magreseta ang iyong doktor ng ilang mga gamot na makakatulong sa pagpapababa nito. Ang mga gamot na ito ay tinatawag na statins, bile acid sequestrants, niacin, fibrates, at ezetimibe. Mahalagang sundin ang tamang dosis at schedule ng pag-inom ng mga gamot na ito, at huwag itigil ang paggamit nito nang walang pahintulot ng iyong doktor. Dapat mo ring ipaalam sa iyong doktor ang anumang mga side effect o allergic reaction na maaari mong maranasan sa mga gamot na ito.