Ano ang Dengue?
Ang Dengue ay isang sakit na nanggagaling sa kagat ng babaeng lamok na Aedes aegypti at Aedes altropicus. Ito ay karaniwan sa mga bansang nasa Tropikal na klima katulad ng Timog Silangang Asya.
Ang dengue fever ay isang nakakapanghinang sakit. Tinawag itong “breakbone fever” dahil sa sakit na nararamdaman ng mga pasyenteng dumaranas ng sakit.
Hindi maipapasa ng taong may dengue ang sakit. Ngunit kapag ang mga carrier na mga lamok ay kinagat ang taong may dengue virus, maaari rin nitong maipasa ang virus sa susunod na makakagat nito.
Maaring magkadengue ang isang tao ng higit sa isang beses at maaari itong mas maging malala kaysa sa una.
Aedes Aegypti (Lamok na may Dengue)
Ano ang kanyang mga katangian?
Kung ating matatandaan, ang lamok na Aedes aegypti ay iyong may guhit sa kanilang katawan na kulay puti at itim.
Anong oras lumalabas ang lamok na may Dengue?
Karaniwang lumalabas at kumakagat ang mga lamok na may dengue sa pagitan ng 6:00 hanggang 8:00 ng umaga (6:00-8:00 AM) at 4:00 hanggang 8:00 ng gabi (4:00-8:00 PM).
Saan matatagpuan ang Aedes Aegypti na lamok?
Maaaring maging breeding site ang mga lalagyanan sa tahanan na may nakapondong tubig.Hilig nila ang madidilim na lugar at sila ay nangingitlog sa malilinaw at hindi dumadaloy na tubig. Mas dumarami kung tag-ulan dahil sa nagkalat na mga bagay na maaring pangitlugan.
Ang DENV I, DENV2, DENV3 at DENV4 ay mga klase ng dengue virus na maaaring magdulot ng dengue fever at dengue hemorrhagic fever.
Sintomas ng Dengue
Ang mga sintomas ng dengue sa bata pati na rin sa matatanda ay ang mga sumusunod:
● biglaang mataas na lagnat na maaaring tumagal mula sa dalawa (2) hanggang pitong (7)
araw,
● sakit sa kasukasuan at kalamnan
● panghihina
● rashes sa balat
● sakit sa tiyan
● pagdurugo ng ilong kapag ang lagnat ay nagsisimulang humupa
● pagsusuka ng kulay na kape
● madilim na kulay na dumi
● kahirapan sa paghinga
● pananakit sa likod ng mata
Ito ang mga warning signs na may Dengue ang pasyente. Kung ang pasyente ay nakakaranas ng ganitong sintomas ay dalhin kaagad ito sa pinakamalapit na hospital upang maagapan. Maaaring bawian ng buhay ang pasyente kung ito’y hindi nabigyan ng lunas.
Ang Dengue Fever ay maaaring mapunta sa Dengue Hemmorhagic Fever (DHF) kung saan maaaring magkaroon ng pagdurugo ang pasyente sa kanyang ilong o bibig. Ang pasyente din any madaling magkaroon ng mga pasa. Nararapat na maipagamot at daidali sa hospital kaagad ang pasyente, dahil maaari itong mamatay pagkalipas ng 24 na oras.
Dengue Shock Syndrome (DSS)
Ang kondisyong ito ay karaniwang kasunod ng dengue hemorrhagic fever at ito ay ang pinakamalalang uri ng dengue. Ang mga palatandaan nito ay ang mga sumusunod:
- Malabis na pananakit ng tiyan
- Pagsusuka na may kasamang dugo
- Pagiging irritable
- Madalas na pagbabago ng temperatura ng katawan
- Pagbaba ng blood pressure
Gamot ng Dengue
Wala pang tiyak na lunas ang sakit na Dengue. Tanging ang mga sintomas ang ginagamot dito. Gaya ng pagbibigay ng IV Fluid sa pasyente dahil sa panunutot, pagbibigay ng acetaminophen para sa lagnat at pananakit ng katawan o kaya ang pagbibigay ng dugo.
Paano maiiwasan ang Dengue
Dahil wala pang lunas sa sakit ng Dengue, ang maari nating gawin ay ito ay maiwasan.
Ang Department of Health ay may ipinakilala sa publiko na tinatawag na 4S para puksain ang Dengue.
- Search and destroy mosquito breeding places. Suyurin at sirain ang mga pinamumugaran ng mga lamok.
- Self protection. Sarili ay protektahan laban sa lamok.
- Seek early consultation. Sumangguni agad sa pinakamalapit na pagamutan para hindi lumala ang sakit
- Support fogging/spraying only in hotspot areas where an increase in cases is registered for two consecutive weeks to prevent an impending outbreak.